Digitalphilologie

Titel

De aardbevingen

Jahr

1847

Ort

Amsterdam

Nachweis

in: Nieuw nederlandsch magazijn ter verspreiding van algemeene en nuttige kundigheden 1 (1847), S. 20.

Sprache

Niederländisch

Typografischer Befund

Antiqua; Spaltensatz.

Identifikation

Textnummer Druckausgabe: VI.58
Dateiname: 1845-Les_tremblements_de-27-neu

Statistiken

Seitenanzahl:	1
Spaltenanzahl:	2
Zeichenanzahl:	6134

Weitere Fassungen
	Les tremblements de terre (Paris, 1845, Französisch)
	Earthquakes (Cupar, 1845, Englisch)
	First Impression Made by an Earthquake (Dundee, 1846, Englisch)
	First Impression made by an Earthquake (Leeds, 1846, Englisch)
	First impression made by an earthquake (Hereford, 1846, Englisch)
	First Impression made by an Earthquake (Kalkutta, 1846, Englisch)
	Les tremblements de terre (Sankt Petersburg, 1846, Französisch)
	Alexander von Humboldt über die Erdbeben (Frankfurt am Main, 1846, Deutsch)
	Erdbeben (Wien, 1846, Deutsch)
	Alexander von Humboldt über die Erdbeben (Passau, 1846, Deutsch)
	Alexander v. Humboldt über die Erdbeben (Leipzig, 1846, Deutsch)
	Subterranean Noises (Derby, 1846, Englisch)
	Earthquakes (Southampton, 1846, Englisch)
	Extraordinary subterranean noises (London, 1846, Englisch)
	Subterranean noises (Hereford, 1846, Englisch)
	Earthquakes (London, 1846, Englisch)
	Extraordinary subterranean noises (London, 1846, Englisch)
	Subterranean Noises (Manchester, 1846, Englisch)
	The Motion of Earthquakes (London, 1846, Englisch)
	The Motion of Earthquakes (Manchester, 1846, Englisch)
	Strange Phenomena of Earthquakes (New York City, New York, 1846, Englisch)
	The Motion of Earthquakes (Maidstone, 1846, Englisch)
	Strange phenomenon of earthquakes (Washington, District of Columbia, 1847, Englisch)
	The Motion of Earthquakes (Belfast, 1847, Englisch)
	Strange Phenomenon of Earthquakes (Washington, Arkansas, 1847, Englisch)
	Earthquakes (London, 1847, Englisch)
	De aardbevingen (Amsterdam, 1847, Niederländisch)
	Os terremotos (Rio de Janeiro, 1848, Portugiesisch)
	Los temblores (Santiago de Chile, 1850, Spanisch)
	First impression made by an earthquake (Edinburgh, 1852, Englisch)
	A Philosopher’s feelings on occasion of an Earthquake (Shanghai, 1853, Englisch)
	Earthquake Under the Tropics (Port Tobacco, Maryland, 1853, Englisch)
	Erdbeben (Berlin, 1853, Deutsch)
	Erdbeben (Leipzig, 1853, Deutsch)
	First Impression of an Earthquake (Leicester, 1854, Englisch)
	Erdbeben (Leipzig, 1855, Deutsch)
	Aus Humboldt’s ’Kosmos’ (New York City, New York, 1857, Deutsch)
	About Earthquakes (London, 1856, Englisch)
	Volcanoes are safety-valves (Bolton, 1858, Englisch)
	Earth waves of commotion (Nicht ermittelt, 1858, Englisch)
	The Lisbon Earthquake (Ashton-under-Lyne, 1858, Englisch)

1847.|20|

DE AARDBEVINGEN.

|Spaltenumbruch| De als staatsman zoowel als geleerde beroemdeAlexander van Humboldt heeft in zijn nieuwste werk„Kosmos” ook zijne waarnemingen over aardbevin-gen en dergelijke vulkanische verschijnselen mede-gedeeld, belangrijk genoeg om onder de aandachtder Lezers van ons Magazijn te worden gebragt.Wanneer men gedurig met den dagelijkschen toe-stand onzer geheele aard-oppervlakte kon bekendgemaakt worden, zou men zeer waarschijnlijk deovertuiging erlangen, dat zij bijna altijd op heteene of andere punt eenige schudding ondervindt,en dat zij gedurig aan eene reactie onderhevig is:zelfs op de beweegbaarste, aangewoekerde grondenvan Holland en Zeeland zijn den 23sten Februarij1828 eenige ligte aardschokken gevoeld. Het is nietde chemische aard der bestanddeelen, maar de me-chanische gedaante der mijnen, welke de voort-planting der beweging (de grondoorzaak der schok-ken) wijzigt. Waar die beweging langs eene kustof langs den voet en in de rigting eener bergketenregelmatig voortloopt, daar merkt men soms en welsedert eeuwen op sommige punten eene interruptieop. De beweging der golven gaat in de diepte voort,maar wordt aldaar niet op de oppervlakte gevoeld.De Peruanen zeggen van deze onbewegelijke hoo-gere grondlagen, dat zij eene brug vormen.Het inwendig verband der aardbevingen met degaz-, slijk-, vuur- en rookuitwerpingen in enkele lan-den is nog in een’ nevel gehuld. Ongetwijfeld zijnhet elektrieke, vloeibare stoffen, die zoowel de ligte,geheel onschadelijke, verscheidene dagen voortdu-rende aardschokken (gelijk in 1816 op Sicilië) ver-oorzaken als de vreeselijke ontploffingen, die meteen dof daverend gedruis vergezeld gaan. De bronvan de bewegende kracht schuilt diep onder dekorst der aarde: de diepte echter kunnen wij nietbepalen. Op twee kraterranden, op den Vesuviusen op de torenvormige rots, welke boven den mondvan Pichincha bij Quito uitsteekt, heb ik periodiekeen zeer regelmatige aardschokken ondervonden, tel-kens twintig tot dertig sekonden vroeger dan dat debrandende lava of rook uitgeworpen werd. De schok-ken waren zooveel te sterker naarmate de uitbar-stingen later volgden, en de rook derhalve langeropeengehoopt bleef. De algemeene oplossing vanhet verschijnsel ligt in deze eenvoudige, door zoo-veel reizigers bevestigde ondervinding. Men moet dein werking zijnde vulkanen als zekerheids- en vei-ligheidskleppen voor den nabijgelegen omtrek aan-merken. Het gevaar der aardbevingen neemt toe,wanneer de openingen der vulkanen verstopt zijnen geene onbelemmerde gemeenschap met den damp-kring hebben; maar de verwoesting van Lissabon,Caraccas, Lima en zooveel steden van Calabrië,Syrië en Klein-Azië staaft, dat de kracht der aard-schokken in de nabijheid van nog brandende vul-kanen niet het grootst is.In de aardbevingen openbaart zich derhalve eenvulkanisch, zamentreffend vermogen. Maar een zoo-danig vermogen, dat even algemeen is als de in-vloed der planten en zich overal verkondigt, slaatzelden en dan nog slechts op enkele punten tot ver-schijnsels eener werkelijke uitbarsting over. De op-|Spaltenumbruch| vulling der spleten of kloven met kristalsoortigeuit de diepte opwellende massa’s (ijzermarmer, mer-laphi, groensteen) belemmeren van lieverlede devrije gemeenschap der dampen. Door spanning wer-ken deze dan op driederlei wijze: schokkend of plot-seling, of, zooals het in een groot gedeelte vanZweden waargenomen werd, bij eene onafgebrokeneen slechts na langen tusschentijd merkbare veran-dering van het waterpas van zee en land.Eer wij van dit verschijnsel afstappen moeten wijnog een oogenblik vertoeven bij de oorzaak van dengeweldigen en eigenaardigen indruk, dien wij voorhet eerst bij eene aardbeving ondervinden, al is hetdan ook, dat er geen onderaardsch gedruis medevergezeld gaat. Ik geloof, dat een zoodanige indrukgeenszins het gevolg is van de gedachte aan de schrik-beelden der verwoestingen van vroegeren of laterentijd.Maar wij worden op eens ontrukt aan den aan-geboren waan, dat de grond, waarop wij ons bevin-den, steeds in rust en onbewegelijk zou zijn. Vanonze vroegste kindschheid af zijn wij gewoon aanhet contrast tusschen het bewegelijk element deswaters en de onbewegelijkheid van den bodem,waarop wij staan. Al de getuigenissen van onzezinnen hebben dien waan bevestigd. Wanneer nuplotseling de grond beeft, treedt er een onbekendnatuurvermogen, geheimzinnig als een handelendwezen te voorschijn. Eén oogenblik vernietigt deillusie van een geheel vroeger leven. Uit de kalmteder natuur zijn wij onder het bereik van vernie-lende, onbekende krachten overgebragt. Iedere klank,de geringste beweging der lucht spant onze aan-dacht. Men vertrouwt als ware het den grondniet meer, dien men bewandelt. De gewaande on-mogelijkheid van het verschijnsel brengt ook bij dedieren de zelfde angstige gewaarwording te weeg.Vooral bij varkens en honden is dit het geval. Dekrokodillen aan den Oronoco, even gevoelloos alsonze kleine hagedissen, verlaten dan den sidderendenbodem der rivier en vlugten schreeuwend naar hetwoud.Den mensch komt eene aardbeving als iets alom-tegenwoordigs, als iets oneindigs voor. Van denmond eens kraters, van een’ lavastroom, die onzewoningen bedreigt, kan men zich verwijderen; maarbij eene aardbeving acht men zich overal, waarheenmen ook vlugten moge, onder het vreeselijk bereikdes verderfs. Eene dergelijke gemoedsgesteldheid isechter niet van langen duur. Volgt er hier of daareene reeks van zwakke aardschokken lang op elkander,dan verdwijnt bijna ieder spoor van vrees. Aan deonbewegelijke kusten van Peru kent men noch ha-gel, noch ratelenden donder, noch vurige ontploffin-gen in de lucht. Maar in plaats van den donderhoort men er het onderaardsch gerommel, waarmedede aardtrillingen vergezeld gaan. De veeljarige ge-woonte en het algemeen verspreide gevoelen, datnoodlottige, vernielende gevolgen slechts twee ofdriemaal in eene eeuw te vreezen zijn, moet menals de oorzaak aanmerken, dat ligte aardbevingenin Lima weinig meer verwondering wekken daneene hagelbui in de gematigde luchtstreek. —

Digitale Ausgabe

Download

Ansicht

Zitierempfehlung

URL und Versionierung

	Textgröße
	Zeichen original/normiert