produkcya w panstwie rossyyskiem zlota, srebra i platyny w roku 1828. Podlug oszacowania Alexandra Humboldt cala massa srebra i zlota, jaka nateraz rocznie w calej Europie i w calej Rossyi europejskiej i azyatyckiej wydobywana bywa, wynosi w przecieciu 26,500 grzywien zlota i 292,000 grzywien srebra. Z tego wydobywa sama Rossya 22,000 grzywien zlota i 77,000 grzywien srebra. W roku 1828 wydobyto w caley Rossyi 318 pudow = 22,256 grzywien zlota, w wartosci 4,896,600 talarow. Cesarskie kopalnie (Rzadowe) dostarczyly 115 prywatne 203 pudow zlota. -- Srebra 1093 pudow = 76,498 grzywien, w wartosci 1,071,000 talarow. Platyny 94 pudow. Ilosc tych metali w roku 1829 wydobyta nie jest nam jeszcze dokladnie wiadoma. Kopalnie Uralskie w ktorych piasek zloty bardzo bogaty odkryto, dostarczaly od roku 1814 do wlacznie 1828 -- 1551 pudow = 108553 grzywien zlota w wartosci 23,881,000 talarow. W roku 1826 dostarczyly 232 pudow " 1827 " 282 -- " 1828 " 291 -- Wydobywanie zlota zdaje sie coraz wiekszej dochodzic ilosci -- gdy w roku 1829 wynaleziono znowu nowe poklady piasku, i urwiska skal, zloto w sobie zawierajace. W tym samym roku odkryto po pierwszy raz zloto rodzime w Serpentyn wrosniete. Wedle poprzednich wiadomosci, z gazet w drugiej polowie roku 1829 i piewszej 1830 otrzymanych w ogole wydobyto w kopalniach uralskich 226 pudow 1 fun. 84 zolotnikow zlota i 96 -- 39 -- 65 -- platyny. Pojedyncze sztuki zlota, ktore tam znajdowano, sa szczegolniejszej wielkosci; w roku 1829 w obwodzie Ekaterynoslawskim dochodzily 7 fun. 8 zolotnikow wagi. Brazylia zostawala dotad w posiadaniu najbogatszych warstw piasku zotego, gory Uralskie co do bogactwa piasku tego, juz ja w czesci przewyzszaja. Na szczegolna zasluguie uwage zgodnosc utworu zlota i platyny w Uralu z kopalniami poludniowej Ameryki. Spodziewamy sie od P. Humboldt dokladniejszych w tem wiadomosci. Zgodnosc te tem wiecej utwierdza znalezienie 7 dyamentow w roku 1829 w zachodniej czesci Uralu, w kopalniach Hrabiny Polcer, ktore jak wiadomo w Brazylji w godnym uwagi zelezistym konglomeracie, Cascalhao nazywanym, pokazuja sie; gdzie zarazem w drugorzednym gor utworze, zloto rodzime bywa znajdowane. Masse kruszcow, ktora jako brzeczaca moneta w Rossyi rocznie do kursujacych pieniedzy przybywa, mozna sobie wyobrazic z nastepujacego rachunku -- w roku 1829 wybito: 15,885,000 Rubli w monecie zlotej i srebrnej, do czego wprawdzie wchodzi wielka czesc kruszcow z Persyi otrzymana 100,000 Rubli w monecie z platyny. 604,450 Rubli w monecie miedzianej wybitej w Ekaterynburgu 205,000 Rubli w monecie miedzianej wybitej w Souzon. 72,000 Rubli w Tyflis. Razem 16,866,450 Rubli. ii. produkcya kopaln i hut w panstwie pruskiem w latach 1826, 1827 i 1828 Karstenes Archiv für mineralogii, geognos berg und hutt, 1829 pag. 200 i Tom 2 1830 pag. 159. Nastepujace podania, ktore tu wzgledem produkcyi kopaln i hut w panstwie pruskiem umieszczamy, nie wszystkie sa rownej dokladnosci, poniewaz i w Prusach w niektorych prowincyach posiadacze kopaln i hut, nieulegajac scislej kontrolli Rzadu, zwykli produkcye swe nizej podawac. a. Zelazo surowe, zwyczajne i do stali przysposobiane. W r. 1826 upr. 845,346 cent. 13 wagi pruskiej Pruski centnar = 126 [Formel] fun. polskiej wagi. -- 1827 -- 892,916 -- 60 [Formel] -- -- 1828 -- 850,796 -- 69 -- Procz nieznacznej ilosci rocznie okolo 30,000 cent. wynoszacej, ktora w prowincyach pruskich brandeburgskiem, nizszej Saxonii, Thürnigii, i Westfalii uprodukowano, reszta dotyczy prowincyi szlaskich i pruskich nad Renem, prawie w rownej ilosci produkujacych. b. Zelazo w roznych laniach. W roku 1826 207,205 cent. 62 [Formel] fun. W roku 1827 212,313 cent. 4 fun. -- 1828 227,225 -- 53/4 -- Z tej produkcyi przypada 1/3 czesc na Nadrenskie prowincye, okolo 1/4 na Szlask 1/4 na Westfalia i 1/4 na Brandeburg. Nizszy Sasko-Thüringski glowny obwod gorniczy, dostawia tylko kilka tysiecy centnarow w laniach. c. Zelazo kute. W roku 1826 612,785 cent. 81/2 fun. -- 1827 657,084 -- 751/2 -- -- 1828 702,073 -- 241/4. Prussy nad Renem i Szlask, dostarczaja najwieksza czesc zelaza kutego; wszystkie inne prowincye 7 czesc tylko tej calkowitej ilosci. d. Stal surowa. W roku 1826 69,975 cent. 69 fun. -- 1827 61,533 -- 88 -- -- 1828 69,651 -- 98 -- Ilosc ta prawie tylko w prowincyach Nadrenskich produkowana bywa. c. Stal cementowa (Cementstahl). W roku 1826 4,482 cent. 41 fun. -- 1827 3,918 -- 66 -- -- 1828 4,227 -- 49 -- f. Blacha czarna zelazna. W roku 1826 16,287 cent. -- fun. -- 1827 15,353 -- 86 -- -- 1828 18,311 -- 133/4 -- Prowincye Brandeburgskie, Szlaskie, i nizszej Saxonii, prawie w rownej czesci blache czarna zelazna dostarczarczaja. g. Olow, glazura i glejta. W r. 1826 24,069 cen. 24 f. ol. 41,815 cen. gla. -- 1827 23,973 -- 81 -- -- 41,147 -- -- -- 1828 23,323 -- 721/2 -- -- 11906 -- -- W roku 1826 7,729 cent. 19 fun. glejty. -- 1827 12,186 -- 82 -- -- -- 1828 12,930 -- 36 -- -- Te produkta tylko w Prusach, nad Renem i w Szlasku, otrzymywane bywaja. h. Miedz. W roku 1826 16,384 cent. 59 fun. -- 1827 14,253 -- 72 -- -- 1828 17,024 -- 39 -- Produkcya ta, wyjawszy mala jej ilosc pochodzi calkowicie z Hrabstwa Mannsfeld. i. Srebro. W roku 1826 20,171 grzywien 6 [Formel] lotow -- 1827 18,631 -- 101/2 -- -- 1828 21,731 -- 4 5/8 -- Najwieksza ilosc srebra, otrzymuje sie tu z czarno miedzi Mannsfeldskiej. k. Cynk. W roku 1826 195,289 cent. 63 fun. -- 1827 222,130 -- 76 -- -- 1828 183,408 -- 801/2 -- l. Mosiadz. W roku 1826 16,905 cent. 783/4 fun. -- 1827 4,692 -- 25 -- -- 1828 16,039 -- 40 -- Najwieksza czesc mosiadzu, w prowincyach Nadrenskich produkowana bywa. m. Schmalta (Blaue Kobaltgläser). W roku 1826 4,024 cent. 68 fun. -- 1827 6,512 -- 77 -- -- 1828 6,927 -- 10 -- n. Arszenik. W roku 1826 arszenik bialy 1,703 cent. 56 fun. -- 1827 -- -- 2,686 -- 55 -- -- 1828 -- -- 1,900 -- 271/2-- W r. 1826 zol. 11 cen. 19 f. subl. 26 cen. 95 f. -- 1827 -- 55 -- 83 -- -- 33 -- 55 -- -- 1828 -- " -- " -- -- 31 -- " -- o. Siarka. W roku 1826 890 cent. (Geläuterter Schwefel) -- 1827 695 -- -- 1828 460 -- p. Wegle kamienne. W roku 1826 6,146,3271/2 beczek -- 1827 6,859,131 -- -- 1828 6,881,1903/4 -- Jedna beczka = 4 pruskim szeflom (scheffel) a 5 szefli = 3 polskim korcom. Procz tego przysposobiono w kopalniach: W roku 1826 89,281 beczek -- 1827 69,809 -- -- 1828 53,3423/4 -- do Koxu. Szlask i Westfalia dostawia tego produktu najwieksza ilosc, mniej prowincye Nadrenskie a najmniej prowincya Saska. q. Wegle brunatne. W roku 1826 1,382,573 beczek -- 1827 1,432,404 1/3 -- -- 1828 1,378,347 -- Thuringia i prowincye Nadrenskie, dostarczaja najwiecej wegli brunatnych. r. Sol kuchenna. W roku 1826 38,714 ---- (Laszt) 91/2 beczek -- 1827 40,023 ---- -- 81/2 -- -- 1828 41,967 ---- -- 61/2 -- Jeden laszt obejmuje 10 beczek a 400 fun. pruskich, a zatem razem 4,000 funtow pruskich. s. Alun. W roku 1826 29,883 cent. 12 fun. -- 1827 36,072 -- 10 -- -- 1828 31,838 -- 70 -- l. Vitriol. Siarczan zelaza Siarczan miedzi W r. 1826 15,470 cen. 541/2 f. -- 3,856 cen. 55 f. -- 1827 26,399 -- 4 -- -- 1,826 -- 551/2 f. -- 1828 16,206 -- 90 -- -- 3,840 -- 271/2 f. Mieszanina siarczanow. Siarczan cynku. W r. 1826 2,508 cent. -- " -- 15 cent 55 fun. -- 1827 4,696 -- 83 f. -- 17 -- 28 -- -- 1828 2,240 (?) " " -- 7 -- 55 -- iii. produkcya kopaln i hut w krolestwie saskiem od roku 1825 do 1828 . Wyjeto z frejbergskiego gorniczo-akademickiego Kalendarza i Rocznika dla saskich gornikow, i hutnikow z lat 1827 i 1828. Istotna produkcya kopaln i hut w Krolestwie Saskiem w tym przeciagu czasu wynosila: a. Srebro. W r. 1825 59,231 grz. 8 lot. -- kwintli 1/4 pfenik -- 1826 55,023 -- 6 -- 3 -- 11/2 -- -- 1827 55,987 --14 -- 2 -- 21/4 -- -- 1828 61,391 -- " -- 1 -- 5 -- b. Produkta olowiane do sprzedazy. Olow Szrot Gleita wszelkiego gatunku W r. 1825 2,686 ce. 90 f. -- 681 cen. -- f. 3,244 c. -- 1826 3,288 -- 12 " -- 2918 -- 87 " 3,504 " -- 1827 2,566 -- 35 " -- 951 -- -- " 3,868 " -- 1828 481 -- 11 " -- 972 -- -- " 3,277 " c. Miedz. W roku 1825 426 cent. 79 fun. -- 1826 328 -- 431/2 -- -- 1827 3473/4 -- 91/2 -- -- 1828 443 -- 341/2 -- d. Zelazo w laniach. Zelazo surowe. W roku 1825 7,996 cent. -- 63,188 fun. -- 1826 9,830 -- -- 81,903 -- -- 1827 12,972 -- -- 65,533 -- -- 1828 18,042 -- -- 71,792 -- e. Zelazo kute blacha czarna W roku 1825 84,920 wagi 2,803 cent. Jedna waga = 44 funtom Saskiej wagi. Saski cetnar a 110 funt. = 126 [Formel] wagi polskiej. -- 1826 92,676 -- 3,006 -- -- 1827 102,841 -- 2,750 -- -- 1828 111,893 -- 2,634 -- f. Cyna. W roku 1825 2,7993/4 centnarow -- 1826 2,782 1/8 -- -- 1827 2,7573/4 -- -- 1828 2,8751/2 -- g. Produkta kobaltowe. Farba niebieska Niedokwasy kobaltu i Ultramaryny Szpis-kobaltowy (kobaltspeise) W r. 1825 12,3101/4 ce. -- 4131/2 fu. -- 216 [Formel] cen. -- 1826 11,281 1/8 -- -- 5143/4 -- -- 243 3/8 -- -- 1827 7,942 -- -- 599 -- -- 255 [Formel] -- -- 1828 11,240 1/8 -- --10071/2 -- -- 125 3/8 -- h. Inne produkta. W roku 1825 uprodukowano 3,698 [Formel] cent. roznych produktow arszeniku, miedzy ktoremi jednak, jeszcze nieco Vitriolu i Siarki znajdowalo sie. 45 cent. 66 [Formel] fun. Wizmutu 547 -- 55 -- kruszcu Manganezu 2706 -- " -- Vitriolu 327 -- " -- Alunu 251/2 -- " -- Siarki 2000 -- " -- Mierzwy solnej, wyluzyn solnych (Düngesalz) 1177 -- 12 -- Krystallizowanej soli Glauberskiej. w roku 1826 produktow arszenikowych 3,604 cent. 55 fun. Wizmutu -- 58 -- 121/2 -- Kruszcu Manganezu 762 -- 821/2 -- Vitriolu 2,941 -- 55 -- Alunu 229 -- 27 [Formel] -- Siarki -- 181/2 -- " -- Wyluzyn solnych (Düngesalz) 2530 szefli Soli Glauberskiej 236 centnarow. w latach: 1827 1828 produ. arsz. 2,285 cen. 27 [Formel] fun. -- 3,635 5/8 fun. Wizmutu 47 -- 871/2 -- -- 70 1/8 -- Kruszcu Manganezu 5381/2 -- " -- -- 9701/4 -- Vitriolu 2,925 1/8 -- " -- -- 2,9821/4 -- Alunu 5973/4 -- " -- -- 16 -- Siarki 52 -- " -- -- 191/2 -- Wyluzyn solnych (Düngesalz) 2,790 szefli -- -- 2,150 szefli Soli Glauberskiej 2681/4 centnarow -- 3493/4 cent. Cala ta produkcya odbywala sie w r. 1828. na 621 Kopalniach. -- 26 hutach zelaznych, skladajacych sie z 16 wielkich piecow i 44 fryszerek. -- 4 hutach Vitriolu, Alunu i Siarki. -- 1 zakladzie amalgamatu. -- 2 hutach srebrnych z 17 piecami do topienia. -- 1 hucie sejgrowej (Seigerhütte). -- 4 zakladach farby niebieskiej. -- 7 hutach cynowych. Przy tych zakladach pracowalo 10,191 gornikow i hutnikow.