produkcya w państwie rossyyskiém złota, srébra i platyny w roku 1828.

Podług oszacowania Alexandra Humboldt cała massa srébra i złota, jaka nateraz rocznie w całéj Europie i w caléj Rossyi europejskiéj i azyatyckiéj wydobywaną bywa, wynosi w przecięciu

26,500 grzywień złota i

292,000 grzywień srébra.

Z tego wydobywa sama Rossya

22,000 grzywień złota i

77,000 grzywień srébra.

W roku 1828 wydobyto w całéy Rossyi 318 pudów = 22,256 grzywień złota, w wartości 4,896,600 talarów.

Cesarskie kopalnie (Rządowe) dostarczyły 115 prywatne 203 pudów złota.

— Srébra 1093 pudów = 76,498 grzywień, w wartości 1,071,000 talarów.

Platyny 94 pudów.

Ilość tych metali w roku 1829 wydobyta nie jest nam jeszcze dokładnie wiadomą.

Kopalnie Uralskie w których piasek złoty bardzo bogaty odkryto, dostarczały od roku 1814 do włącznie 1828 — 1551 pudów = 108553 grzywień złota w wartości 23,881,000 talarów.

W roku 1826 dostarczyły 232 pudów

„ 1827 „ 282 —

„ 1828 „ 291 —

Wydobywanie złota zdaje się coraz większéj dochodzić ilości — gdy w roku 1829 wynaleziono znowu nowe pokłady piasku, i urwiska skał, złoto w sobie zawiérające.

W tym samym roku odkryto po piérwszy raz złoto rodzime w Serpentyn wrośnięte.

Wedle poprzednich wiadomości, z gazet w drugiéj połowie roku 1829 i piéwszéj 1830 otrzymanych w ogóle wydobyto w kopalniach uralskich

226 pudów 1 fun.

84 zołotników złota i

96 — 39 — 65 — platyny.

Pojedyncze sztuki złota, które tam znajdowano, są szczególniejszéj wielkości; w roku 1829 w obwodzie Ekaterynoslawskim dochodziły 7 fun. 8 zołotników wagi.

Brazylia zostawała dotąd w posiadaniu najbogatszych warstw piasku zotego, góry Uralskie co do bogactwa piasku tego, już ją w części przewyższają.

Na szczególną zasługuie uwagę zgodność utworu złota i platyny w Uralu z kopalniami południowéj Ameryki.

Spodziewamy się od P. Humboldt dokładniejszych w tém wiadomości.

Zgodność tę tém więcéj utwierdza znalezienie 7 dyamentów w roku 1829 w zachodniéj części Uralu, w kopalniach Hrabiny Polcér, które jak wiadomo w Brazylji w godnym uwagi zelezistym konglomeracie, Cascalhao nazywanym, pokazują się; gdzie zarazem w drugorzędnym gór utworze, złoto rodzime bywa znajdowane.

Massę kruszców, która jako brzęcząca moneta w Rossyi rocznie do kursujących piéniędzy przybywa, można sobie wyobrazić z następującego rachunku — w roku 1829 wybito:

15,885,000 Rubli w monecie złotéj i srébrnéj, do czego wprawdzie wchodzi wielka część kruszców z Persyi otrzymana 100,000 Rubli w monecie z platyny.

604,450 Rubli w monecie miedzianéj wybitéj w Ekaterynburgu 205,000 Rubli w monecie miedzianéj wybitéj w Soużon.

72,000 Rubli w Tyflis.

Razem 16,866,450 Rubli.

ii. produkcya kopalń i hut w państwie pruskiém w latach 1826, 1827 i 1828

Karstenes Archiv für mineralogii, geognos berg und hutt, 1829 pag.

200 i Tom 2 1830 pag. 159.

Następujące podania, które tu względem produkcyi kopalń i hut w państwie pruskiém umieszczamy, nie wszystkie są równéj dokładności, ponieważ i w Prusach w niektórych prowincyach posiadacze kopalń i hut, nieulegając ścisłéj kontrolli Rządu, zwykli produkcye swe niżéj podawać.

a.

Żelazo surowe, zwyczajne i do stali przysposobiane.

W r. 1826 upr.

845,346 cent.

13 wagi pruskiéj

Pruski centnar = 126 [Formel] fun. polskiéj wagi.

— 1827 — 892,916 — 60 [Formel] —

— 1828 — 850,796 — 69 —

Prócz nieznacznéj ilości rocznie około 30,000 cent. wynoszącéj, którą w prowincyach pruskich brandeburgskiém, niższéj Saxonii, Thürnigii, i Westfalii uprodukowano, reszta dotyczy prowincyi szląskich i pruskich nad Renem, prawie w ròwnéj ilości produkujących.

b.

Żelazo w różnych laniach.

W roku 1826 207,205 cent.

62 [Formel] fun.

W roku 1827 212,313 cent. 4 fun.

— 1828 227,225 — 5¾ —

Z téj produkcyi przypada ⅓ część na Nadreńskie prowincye, około ¼ na Szląsk ¼ na Westfalią i ¼ na Brandeburg.

Niższy Sasko-Thüringski główny obwód górniczy, dostawia tylko kilka tysięcy centnarów w laniach.

c. Żelazo kute.

W roku 1826 612,785 cent. 8½ fun.

— 1827 657,084 — 75½ —

— 1828 702,073 — 24¼.

Prussy nad Renem i Szląsk, dostarczają największą część żelaza kutego; wszystkie inne prowincye 7 część tylko téj całkowitéj ilości.

d. Stal surowa.

W roku 1826 69,975 cent. 69 fun.

— 1827 61,533 — 88 —

— 1828 69,651 — 98 —

Ilość ta prawie tylko w prowincyach Nadreńskich produkowaną bywa.

c. Stal cementowa (Cementstahl).

W roku 1826 4,482 cent. 41 fun.

— 1827 3,918 — 66 —

— 1828 4,227 — 49 —

f.

Blacha czarna żelazna.

W roku 1826 16,287 cent. — fun.

— 1827 15,353 — 86 —

— 1828 18,311 — 13¾ —

Prowincye Brandeburgskie, Szląskie, i niższéj Saxonii, prawie w równéj części blachę czarną żelazną dostarczarczają.

g.

Ołów, glazura i glejta.

W r. 1826 24,069 cen. 24 f. oł. 41,815 cen. gla.

— 1827 23,973 — 81 — — 41,147 — —

— 1828 23,323 — 72½ — — 11906 — —

W roku 1826 7,729 cent. 19 fun. glejty.

— 1827 12,186 — 82 — —

— 1828 12,930 — 36 — —

Te produkta tylko w Prusach, nad Renem i w Szląsku, otrzymywane bywają.

h. Miedź.

W roku 1826 16,384 cent. 59 fun.

— 1827 14,253 — 72 —

— 1828 17,024 — 39 —

Produkcya ta, wyjąwszy małą jéj ilość pochodzi całkowicie z Hrabstwa Mannsfeld.

i. Srébro.

W roku 1826 20,171 grzywień 6 [Formel] łotów

— 1827 18,631 — 10½ —

— 1828 21,731 — 4⅝ —

Największa ilość srébra, otrzymuje się tu z czarno miedzi Mannsfeldskiéj.

k.

Cynk.

W roku 1826 195,289 cent. 63 fun.

— 1827 222,130 — 76 —

— 1828 183,408 — 80½ —

l. Mosiądz.

W roku 1826 16,905 cent. 78¾ fun.

— 1827 4,692 — 25 —

— 1828 16,039 — 40 —

Największa część mosiądzu, w prowincyach Nadreńskich produkowaną bywa.

m. Schmalta (Blaue Kobaltgläser).

W roku 1826 4,024 cent. 68 fun.

— 1827 6,512 — 77 —

— 1828 6,927 — 10 —

n. Arszenik.

W roku 1826 arszenik biały 1,703 cent. 56 fun.

— 1827 — — 2,686 — 55 —

— 1828 — — 1,900 — 27½—

W r. 1826 żół.

11 cen. 19 f. subl. 26 cen. 95 f.

— 1827 — 55 — 83 — — 33 — 55 —

— 1828 — „ — „ — — 31 — „ —

o. Siarka.

W roku 1826 890 cent. (Geläuterter Schwefel)

— 1827 695 —

— 1828 460 —

p.

Węgle kamienne.

W roku 1826 6,146,327½ beczek

— 1827 6,859,131 —

— 1828 6,881,190¾ —

Jedna beczka = 4 pruskim szeflom (scheffel) a 5 szefli = 3 polskim korcom.

Prócz tego przysposobiono w kopalniach:

W roku 1826 89,281 beczek

— 1827 69,809 —

— 1828 53,342¾ — do Koxu.

Szląsk i Westfalia dostawia tego produktu największą ilość, mniéj prowincye Nadreńskie a najmniéj prowincya Saska.

q.

Węgle brunatne.

W roku 1826 1,382,573 beczek

— 1827 1,432,404⅓ —

— 1828 1,378,347 —

Thuringia i prowincye Nadreńskie, dostarczają najwięcéj węgli brunatnych.

r.

Sól kuchenna.

W roku 1826 38,714 —— (Łaszt) 9½ beczek

— 1827 40,023 —— — 8½ —

— 1828 41,967 —— — 6½ —

Jeden łaszt obejmuje 10 beczek a 400 fun. pruskich, a zatém razem 4,000 funtów pruskich.

s.

Ałun.

W roku 1826 29,883 cent. 12 fun.

— 1827 36,072 — 10 —

— 1828 31,838 — 70 —

l. Vitriol.

Siarczan żelaza Siarczan miedzi

W r. 1826 15,470 cen. 54½ f. — 3,856 cen. 55 f.

— 1827 26,399 — 4 — — 1,826 — 55½ f.

— 1828 16,206 — 90 — — 3,840 — 27½ f.

Mięszanina siarczanów.

Siarczan cynku.

W r. 1826 2,508 cent. — „ — 15 cent 55 fun.

— 1827 4,696 — 83 f. — 17 — 28 —

— 1828 2,240 (?) „ „ — 7 — 55 —

iii. produkcya kopalń i hut w królestwie saskiém od roku 1825 do 1828 .

Wyjęto z frejbergskiego górniczo-akademickiego Kalendarza i Rocznika dla saskich górników, i hutników z lat 1827 i 1828.

Istotna produkcya kopalń i hut w Królestwie Saskiém w tym przeciągu czasu wynosiła:

a. Srébro.

W r. 1825 59,231 grz.

8 łot. — kwintli ¼ pfenik

— 1826 55,023 — 6 — 3 — 1½ —

— 1827 55,987 —14 — 2 — 2¼ —

— 1828 61,391 — „ — 1 — 5 —

b.

Produkta ołowiane do sprzedaży.

Ołów Szrót Gleita wszelkiego gatunku

W r. 1825 2,686 ce. 90 f. — 681 cen. — f. 3,244 c.

— 1826 3,288 — 12 „ — 2918 — 87 „ 3,504 „

— 1827 2,566 — 35 „ — 951 — — „ 3,868 „

— 1828 481 — 11 „ — 972 — — „ 3,277 „

c. Miedź.

W roku 1825 426 cent. 79 fun.

— 1826 328 — 43½ —

— 1827 347¾ — 9½ —

— 1828 443 — 34½ —

d. Żelazo w laniach.

Żelazo surowé.

W roku 1825 7,996 cent. — 63,188 fun.

— 1826 9,830 — — 81,903 —

— 1827 12,972 — — 65,533 —

— 1828 18,042 — — 71,792 —

e.

Żelazo kute blacha czarna

W roku 1825 84,920 wagi 2,803 cent.

Jedna waga = 44 funtom Saskiéj wagi.

Saski cetnar a 110 funt. = 126 [Formel] wagi polskiéj.

— 1826 92,676 — 3,006 —

— 1827 102,841 — 2,750 —

— 1828 111,893 — 2,634 —

f.

Cyna.

W roku 1825 2,799¾ centnarów

— 1826 2,782⅛ —

— 1827 2,757¾ —

— 1828 2,875½ —

g.

Produkta kobaltowe.

Farba niebieska Niedokwasy kobaltu i Ultramaryny Szpis-kobaltowy (kobaltspeise)

W r. 1825 12,310¼ ce. — 413½ fu. — 216 [Formel] cen.

— 1826 11,281⅛ — — 514¾ — — 243⅜ —

— 1827 7,942 — — 599 — — 255 [Formel] —

— 1828 11,240⅛ — —1007½ — — 125⅜ —

h.

Inne produkta.

W roku 1825 uprodukowano

3,698 [Formel] cent. różnych produktów arszeniku, między któremi jednak, jeszcze nieco Vitriolu i Siarki znajdowało się.

45 cent.

66 [Formel] fun. Wizmutu

547 — 55 — kruszcu Manganezu

2706 — „ — Vitriolu

327 — „ — Ałunu

25½ — „ — Siarki

2000 — „ — Mierzwy solnéj, wyłużyn solnych (Düngesalz)

1177 — 12 — Krystallizowanéj soli Glauberskiéj.

w roku 1826

produktów arszenikowych 3,604 cent. 55 fun.

Wizmutu — 58 — 12½ —

Kruszcu Manganezu 762 — 82½ —

Vitriolu 2,941 — 55 —

Ałunu 229 — 27 [Formel] —

Siarki — 18½ — „ —

Wyłużyn solnych (Düngesalz) 2530 szefli

Soli Glauberskiéj 236 centnarów.

w latach:

1827 1828

produ. arsz. 2,285 cen.

27 [Formel] fun. — 3,635⅝ fun.

Wizmutu 47 — 87½ — — 70⅛ —

Kruszcu Manganezu 538½ — „ — — 970¼ —

Vitriolu 2,925⅛ — „ — — 2,982¼ —

Ałunu 597¾ — „ — — 16 —

Siarki 52 — „ — — 19½ —

Wyłużyn solnych (Düngesalz) 2,790 szefli — — 2,150 szefli

Soli Glauberskiéj 268¼ centnarów — 349¾ cent.

Cała ta produkcya odbywała się w r. 1828. na 621 Kopalniach.

— 26 hutach żelaznych, składających się z 16 wielkich pieców i 44 fryszerek.

— 4 hutach Vitriolu, Ałunu i Siarki.

— 1 zakładzie amalgamatu.

— 2 hutach srébrnych z 17 piecami do topienia.

— 1 hucie sejgrowéj (Seigerhütte).

— 4 zakładach farby niebieskiéj.

— 7 hutach cynowych.

Przy tych zakładach pracowało 10,191 górników i hutników.