Digitale Ausgabe

Download
TEI-XML (Ansicht)
Text (Ansicht)
Text normalisiert (Ansicht)
Ansicht
Textgröße
Originalzeilenfall ein/aus
Zeichen original/normiert
Zitierempfehlung

Alexander von Humboldt: „Produkcya w państwie rossyyskiém złota, srébra i platyny w roku 1828“, in: ders., Sämtliche Schriften digital, herausgegeben von Oliver Lubrich und Thomas Nehrlich, Universität Bern 2021. URL: <https://humboldt.unibe.ch/text/1830-Ueber_die_Goldausbeute-08-neu> [abgerufen am 29.03.2024].

URL und Versionierung
Permalink:
https://humboldt.unibe.ch/text/1830-Ueber_die_Goldausbeute-08-neu
Die Versionsgeschichte zu diesem Text finden Sie auf github.
Titel Produkcya w państwie rossyyskiém złota, srébra i platyny w roku 1828
Jahr 1830
Ort Warschau
Nachweis
in: Pamiętnik Górnictwa i Hutnictwa 1:1 (1830), S. 148–160.
Sprache Polnisch
Typografischer Befund Antiqua; Auszeichnung: Kursivierung, Sperrung; Fußnoten mit Asterisken; Tabellensatz.
Identifikation
Textnummer Druckausgabe: V.3
Dateiname: 1830-Ueber_die_Goldausbeute-08-neu
Statistiken
Seitenanzahl: 13
Zeichenanzahl: 10116

Weitere Fassungen
Ueber die Goldausbeute im russischen Reiche (Leipzig, 1830, Deutsch)
Ueber die Goldausbeute im Russischen Reiche (Berlin, 1830, Deutsch)
Über die Gold-Ausbeute im russischen Reiche (Wien, 1830, Deutsch)
[Berichtigungen zum Zustand der Metall-Produktion am Ural und Altai] (Wien, 1830, Deutsch)
Ueber die Goldausbeute im russischen Reiche (Augsburg, 1830, Deutsch)
Produce of Gold and Silver in the Russian Empire (Edinburgh, 1830, Englisch)
О количествѣ золота, добываемаго въ Россiйской Имперiи; соч. Барона Гумбольдта [O količestvě zolota, dobyvaemago v Rossijskoj Imperii; soč. Barona Gumbolʹdta] (Sankt Petersburg, 1830, Russisch)
Produkcya w państwie rossyyskiém złota, srébra i platyny w roku 1828 (Warschau, 1830, Polnisch)
Ueber die Goldausbeute im Russischen Reiche (Weimar, 1830, Deutsch)
On the Produce of Gold and Silver in the Russian Empire (London, 1831, Englisch)
On the Produce of Gold and Silver in the Russian Empire (London, 1831, Englisch)
On the Produce of Gold and Silver in the Russian Empire (Philadelphia, Pennsylvania; New York City, New York, 1831, Englisch)
Sur le produit des mines d’or dans l’empire de Russie (Paris, 1831, Französisch)
On the Produce of Gold and Silver in the Russian Empire (New Haven, Connecticut, 1832, Englisch)
Gold- (Silber- und Palatin-) ausbeute im Ruß. Reiche (Leipzig, 1832, Deutsch)
|148|

produkcya w państwie rossyyskiém złota,srébra i platyny w roku 1828.

Podług oszacowania Alexandra Humboldt ca-ła massa srébra i złota, jaka nateraz rocznie wcałéj Europie i w caléj Rossyi europejskiéj i a-zyatyckiéj wydobywaną bywa, wynosi w prze-cięciu
  • 26,500 grzywień złota i
  • 292,000 grzywień srébra.
  • Z tego wydobywa sama Rossya
  • 22,000 grzywień złota i
  • 77,000 grzywień srébra.
|149| W roku 1828 wydobyto w całéy Rossyi318 pudów = 22,256 grzywień złota, w warto-ści 4,896,600 talarów. Cesarskie kopalnie (Rządowe) dostarczyły 115prywatne 203 pudów złota. — Srébra 1093 pu-dów = 76,498 grzywień, w wartości 1,071,000talarów. Platyny 94 pudów. Ilość tych metali w roku 1829 wydobyta niejest nam jeszcze dokładnie wiadomą. Kopalnie Uralskie w których piasek złoty bar-dzo bogaty odkryto, dostarczały od roku 1814 dowłącznie 1828 — 1551 pudów = 108553 grzy-wień złota w wartości 23,881,000 talarów.
  • W roku 1826 dostarczyły 232 pudów
  • „ 1827 „ 282 —
  • „ 1828 „ 291 —
Wydobywanie złota zdaje się coraz większéjdochodzić ilości — gdy w roku 1829 wynale-ziono znowu nowe pokłady piasku, i urwiskaskał, złoto w sobie zawiérające. W tym sa-mym roku odkryto po piérwszy raz złoto ro-dzime w Serpentyn wrośnięte. Wedle poprze-dnich wiadomości, z gazet w drugiéj połowie ro-ku 1829 i piéwszéj 1830 otrzymanych w ogólewydobyto w kopalniach uralskich
  • 226 pudów 1 fun. 84 zołotników złota i
  • 96 — 39 — 65 — platyny.
Pojedyncze sztuki złota, które tam znajdowa-no, są szczególniejszéj wielkości; w roku 1829 |150| w obwodzie Ekaterynoslawskim dochodziły 7fun. 8 zołotników wagi. Brazylia zostawała dotąd w posiadaniu najbo-gatszych warstw piasku zotego, góry Uralskieco do bogactwa piasku tego, już ją w częściprzewyższają. Na szczególną zasługuie uwagęzgodność utworu złota i platyny w Uralu z kopal-niami południowéj Ameryki. Spodziewamy się odP. Humboldt dokładniejszych w tém wiadomości. Zgodność tę tém więcéj utwierdza znalezienie7 dyamentów w roku 1829 w zachodniéj częściUralu, w kopalniach Hrabiny Polcér, które jakwiadomo w Brazylji w godnym uwagi zelezi-stym konglomeracie, Cascalhao nazywanym, po-kazują się; gdzie zarazem w drugorzędnym górutworze, złoto rodzime bywa znajdowane. Massę kruszców, która jako brzęcząca monetaw Rossyi rocznie do kursujących piéniędzy przy-bywa, można sobie wyobrazić z następującegorachunku — w roku 1829 wybito:
15,885,000 Rubli w monecie złotéj i srébr-néj, do czego wprawdziewchodzi wielka część kru-szców z Persyi otrzymana
100,000 Rubli w monecie z platyny.
604,450 Rubli w monecie miedzianéjwybitéj w Ekaterynburgu
205,000 Rubli w monecie miedzianéjwybitéj w Soużon.
72,000 Rubli w Tyflis.
Razem 16,866,450 Rubli.
|151| ii. produkcya kopalń i hut w państwie pru-skiém w latach 1826, 1827 i 1828 (1) Następujące podania, które tu względem pro-dukcyi kopalń i hut w państwie pruskiém umie-szczamy, nie wszystkie są równéj dokładności,ponieważ i w Prusach w niektórych prowin-cyach posiadacze kopalń i hut, nieulegając ści-słéj kontrolli Rządu, zwykli produkcye swe ni-żéj podawać. a. Żelazo surowe, zwyczajne i do stali przy-sposobiane.
  • W r. 1826 upr. 845,346 cent. 13 wagi pruskiéj (2)
  • — 1827 — 892,916 — 60\( \frac{1}{2} \)
  • — 1828 — 850,796 — 69 —
Prócz nieznacznéj ilości rocznie około 30,000cent. wynoszącéj, którą w prowincyach pruskichbrandeburgskiém, niższéj Saxonii, Thürnigii, iWestfalii uprodukowano, reszta dotyczy pro-wincyi szląskich i pruskich nad Renem, prawiew ròwnéj ilości produkujących. b. Żelazo w różnych laniach.
  • W roku 1826 207,205 cent. 62\( \frac{3}{4} \) fun.

(1) Karstenes Archiv für mineralogii, geognos berg undhutt, 1829 pag. 200 i Tom 2 1830 pag. 159.(2) Pruski centnar = 126\( \left (\frac{87}{100} \right) \) fun. polskiéj wagi.
|152|
  • W roku 1827 212,313 cent. 4 fun.
  • — 1828 227,225 — 5¾ —
Z téj produkcyi przypada ⅓ część na Nadreń-skie prowincye, około ¼ na Szląsk ¼ na Westfa-lią i ¼ na Brandeburg. Niższy Sasko-Thüringskigłówny obwód górniczy, dostawia tylko kilkatysięcy centnarów w laniach. c. Żelazo kute.
  • W roku 1826 612,785 cent. 8½ fun.
  • — 1827 657,084 — 75½ —
  • — 1828 702,073 — 24¼.
Prussy nad Renem i Szląsk, dostarczają naj-większą część żelaza kutego; wszystkie inneprowincye 7 część tylko téj całkowitéj ilości. d. Stal surowa.
  • W roku 1826 69,975 cent. 69 fun.
  • — 1827 61,533 — 88 —
  • — 1828 69,651 — 98 —
Ilość ta prawie tylko w prowincyach Nadreń-skich produkowaną bywa. c. Stal cementowa (Cementstahl).
  • W roku 1826 4,482 cent. 41 fun.
  • — 1827 3,918 — 66 —
  • — 1828 4,227 — 49 —
|153| f. Blacha czarna żelazna.
  • W roku 1826 16,287 cent. — fun.
  • — 1827 15,353 — 86 —
  • — 1828 18,311 — 13¾ —
Prowincye Brandeburgskie, Szląskie, i niższéjSaxonii, prawie w równéj części blachę czarnążelazną dostarczarczają. g. Ołów, glazura i glejta.
  • W r. 1826 24,069 cen. 24 f. oł. 41,815 cen. gla.
  • — 1827 23,973 — 81 — — 41,147 — —
  • — 1828 23,323 — 72½ — — 11906 — —
  • W roku 1826 7,729 cent. 19 fun. glejty.
  • — 1827 12,186 — 82 — —
  • — 1828 12,930 — 36 — —
Te produkta tylko w Prusach, nad Renem iw Szląsku, otrzymywane bywają. h. Miedź.
  • W roku 1826 16,384 cent. 59 fun.
  • — 1827 14,253 — 72 —
  • — 1828 17,024 — 39 —
Produkcya ta, wyjąwszy małą jéj ilość po-chodzi całkowicie z Hrabstwa Mannsfeld. i. Srébro.
  • W roku 1826 20,171 grzywień 6\( \left (\frac{5}{18} \right) \)łotów
  • — 1827 18,631 — 10½ —
  • — 1828 21,731 — 4⅝ —
|154| Największa ilość srébra, otrzymuje się tu z czarnomiedzi Mannsfeldskiéj. k. Cynk.
  • W roku 1826 195,289 cent. 63 fun.
  • — 1827 222,130 — 76 —
  • — 1828 183,408 — 80½ —
l. Mosiądz.
  • W roku 1826 16,905 cent. 78¾ fun.
  • — 1827 4,692 — 25 —
  • — 1828 16,039 — 40 —
Największa część mosiądzu, w prowincyach Nad-reńskich produkowaną bywa. m. Schmalta (Blaue Kobaltgläser).
  • W roku 1826 4,024 cent. 68 fun.
  • — 1827 6,512 — 77 —
  • — 1828 6,927 — 10 —
n. Arszenik.
  • W roku 1826 arszenik biały 1,703 cent. 56 fun.
  • — 1827 — — 2,686 — 55 —
  • — 1828 — — 1,900 — 27½—
  • W r. 1826 żół. 11 cen. 19 f. subl. 26 cen. 95 f.
  • — 1827 — 55 — 83 — — 33 — 55 —
  • — 1828 — „ — „ — — 31 — „ —
o. Siarka.
  • W roku 1826 890 cent. (Geläuterter Schwefel)
  • — 1827 695 —
  • — 1828 460 —
|155| p. Węgle kamienne.
  • W roku 1826 6,146,327½ beczek
  • — 1827 6,859,131 —
  • — 1828 6,881,190¾ —
Jedna beczka = 4 pruskim szeflom (scheffel)a 5 szefli = 3 polskim korcom. Prócz tego przysposobiono w kopalniach:
  • W roku 1826 89,281 beczek
  • — 1827 69,809 —
  • — 1828 53,342¾ — do Koxu.
Szląsk i Westfalia dostawia tego produktunajwiększą ilość, mniéj prowincye Nadreńskiea najmniéj prowincya Saska. q. Węgle brunatne.
  • W roku 1826 1,382,573 beczek
  • — 1827 1,432,404⅓ —
  • — 1828 1,378,347 —
Thuringia i prowincye Nadreńskie, dostarcza-ją najwięcéj węgli brunatnych. r. Sól kuchenna.
  • W roku 1826 38,714 —— (Łaszt) 9½ beczek
  • — 1827 40,023 —— — 8½ —
  • — 1828 41,967 —— — 6½ —
Jeden łaszt obejmuje 10 beczek a 400 fun. pru-skich, a zatém razem 4,000 funtów pruskich. |156| s. Ałun.
  • W roku 1826 29,883 cent. 12 fun.
  • — 1827 36,072 — 10 —
  • — 1828 31,838 — 70 —
l. Vitriol.
  • Siarczan żelazaSiarczan miedzi
  • W r. 1826 15,470 cen. 54½ f. — 3,856 cen. 55 f.
  • — 1827 26,399 — 4 — — 1,826 — 55½ f.
  • — 1828 16,206 — 90 — — 3,840 — 27½ f.
  • Mięszanina siarczanów.Siarczan cynku.
  • W r. 1826 2,508 cent. — „ — 15 cent 55 fun.
  • — 1827 4,696 — 83 f. — 17 — 28 —
  • — 1828 2,240 (?) „ „ — 7 — 55 —
iii. produkcya kopalń i hut w królestwie sa-skiém od roku 1825 do 1828 (*). Istotna produkcya kopalń i hut w KrólestwieSaskiém w tym przeciągu czasu wynosiła: a. Srébro.
  • W r. 1825 59,231 grz. 8 łot. — kwintli ¼ pfenik
  • — 1826 55,023 — 6 — 3 — 1½ —
  • — 1827 55,987 —14 — 2 — 2¼ —
  • — 1828 61,391 — „ — 1 — 5 —

(*) Wyjęto z frejbergskiego górniczo-akademickiego Ka-lendarza i Rocznika dla saskich górników, i hutnikówz lat 1827 i 1828.
|157| b. Produkta ołowiane do sprzedaży.
  • OłówSzrótGleita wszel-kiego gatunku
  • W r. 1825 2,686 ce. 90 f. — 681 cen. — f. 3,244 c.
  • — 1826 3,288 — 12 „ — 2918 — 87 „ 3,504 „
  • — 1827 2,566 — 35 „ — 951 — — „ 3,868 „
  • — 1828 481 — 11 „ — 972 — — „ 3,277 „
c. Miedź.
  • W roku 1825 426 cent. 79 fun.
  • — 1826 328 — 43½ —
  • — 1827 347¾ — 9½ —
  • — 1828 443 — 34½ —
d. Żelazo w laniach. Żelazo surowé.
  • W roku 1825 7,996 cent. — 63,188 fun.
  • — 1826 9,830 — — 81,903 —
  • — 1827 12,972 — — 65,533 —
  • — 1828 18,042 — — 71,792 —
e. Żelazo kute blacha czarna
  • W roku 1825 84,920 wagi (*) 2,803 cent.
  • — 1826 92,676 — 3,006 —
  • — 1827 102,841 — 2,750 —
  • — 1828 111,893 — 2,634 —

(*) Jedna waga = 44 funtom Saskiéj wagi. Saski ce-tnar a 110 funt. = 126 \( \left (\frac{60}{100} \right) \) wagi polskiéj.
|158| f. Cyna.
  • W roku 1825 2,799¾ centnarów
  • — 1826 2,782⅛ —
  • — 1827 2,757¾ —
  • — 1828 2,875½ —
g. Produkta kobaltowe.
  • Farba niebieskaNiedokwasy ko-baltu i Ultrama-rynySzpis-kobalto-wy (kobalt-speise)
  • W r. 1825 12,310¼ ce. — 413½ fu. — 216\( \left (\frac{3}{6} \right) \) cen.
  • — 1826 11,281⅛ — — 514¾ — — 243⅜ —
  • — 1827 7,942 — — 599 — — 255\( \left (\frac{3}{6} \right) \)
  • — 1828 11,240⅛ — —1007½ — — 125⅜ —
h. Inne produkta.
  • W roku 1825 uprodukowano
  • 3,698\( \left (\frac{5}{8} \right) \) cent. różnych produktów arsze-niku, między któremi jednak, jeszcze nieco Vitri-olu i Siarki znajdowało się.
  • 45 cent. 66\( \left (\frac{2}{3} \right) \) fun. Wizmutu
  • 547 — 55 — kruszcu Manganezu
  • 2706 — „ — Vitriolu
  • 327 — „ — Ałunu
  • 25½ — „ — Siarki
  • 2000 — „ — Mierzwy solnéj, wyłużynsolnych (Düngesalz)
  • 1177 — 12 — Krystallizowanéj soli Gla-uberskiéj.
|159| w roku 1826
  • produktów arszenikowych 3,604 cent. 55 fun.
  • Wizmutu — 58 — 12½ —
  • Kruszcu Manganezu 762 — 82½ —
  • Vitriolu 2,941 — 55 —
  • Ałunu 229 — 27\( \left (\frac{2}{8} \right) \)
  • Siarki — 18½ — „ —
  • Wyłużyn solnych (Düngesalz) 2530 szefli
  • Soli Glauberskiéj 236 centnarów.
  • w latach:1827 1828
  • produ. arsz.2,285 cen. 27\( \left (\frac{1}{2} \right) \) fun. —3,635⅝ fun.
  • Wizmutu 47 — 87½ — —70⅛ —
  • Kruszcu Man-ganezu 538½ — „ — —970¼ —
  • Vitriolu 2,925⅛ — „ — —2,982¼ —
  • Ałunu 597¾ — „ — —16 —
  • Siarki 52 — „ — —19½ —
  • Wyłużyn solnych (Düngesalz)2,790 szefli — —2,150 szefli
  • Soli Glau-berskiéj 268¼ centnarów —349¾ cent.
Cała ta produkcya odbywała się w r. 1828.na 621 Kopalniach.
  • — 26 hutach żelaznych, składających się z 16wielkich pieców i 44 fryszerek.
  • — 4 hutach Vitriolu, Ałunu i Siarki.
  • — 1 zakładzie amalgamatu.
  • — 2 hutach srébrnych z 17 piecami do to-pienia.
|160|
  • — 1 hucie sejgrowéj (Seigerhütte).
  • — 4 zakładach farby niebieskiéj.
  • — 7 hutach cynowych.
Przy tych zakładach pracowało 10,191 górni-ków i hutników.