de koe-boom en de planten-melk.

(Uit het Hoogduitsch.)

(Uit het onuitgegeven Derde Deel van von humbolds Reizen in de Evennachts-streken der Nieuwe Wereld.)

Wij hoorden sedert eenige weken in de valleijen van Stragua van eenen boom spreken, wiens sap voedende melk bevat: men noemt hem de Plant-koe of den Koe-boom (Arbre de la vache) en de negers der landhoeven, die veel van dit sap drinken, houden het voor een zeer gezond voedsel.

Daar alle melksappen der planten scherp, bitter en meer of minder vergiftig zijn, zoo bevreemdde en verwonderde dit berigt ons boven mate.

Wij hadden echter, gedurende ons verblijf te Barbula (in de provincie Caracas) gelegenheid om ons te overtuigen, dat de berigten wegens de eigenschappen van den Palo de vaca volstrekt niet overdreven waren.

De schoone boom gelijkt op den Amerikaanschen Ster-appel-boom (Chysophyllum Cainito).

Zijne langwerpige, spits toeloopende, zachte en afwisselend staande bladen, hebben aan de onderste oppervlakte vooruitstaande, evenwijdige zij-ribben, en zijn tot 10 duimen lang.

Den bloesem kregen wij niet te zien, de slechts weinig vleeschige vrucht bevat eene, somwijlen ook twee noten.

Snijdt men in den stam des melk-booms, die tot het geslacht der Sapotilliers schijnt te behooren, dan vloeit er eene menigte van eene kleverige, tamelijk dikke melk uit, die geheel niet sterk smaakt en eenen aangenamen geur heeft.

Men bood ons van dezelve aan in schalen van de vrucht van Tutumo of flesschen-meloen-boom.

Wij dronken dezelve in tamelijke hoeveelheid des avonds en des morgens, zonder eenige nadeelige uitwerking te ondervinden.

Alleenlijk maakte de kleverigheid dezen drank eenigzins onaangenaam.

De negers zoowel als de vrije arbeiders maken er gebruik van door hun mais- of maniok-brood in deze melk te doopen.

De opziener der landhoeve verzekerde ons, dat de slaven in het jaargetij, waarin de Palo de vaca de meeste melk oplevert, van dag tot dag vetter werden.

Laat men dit sap in de lucht staan, dan vormen zich op deszelfs oppervlakte, waarschijnlijk door aantrekking der zuurstof uit den dampkring, vliezen van dierlijk, geelachtig en dradig aanzien, die eene kaasachtige stoffe gelijken.

Afgezonderd van het overige meer waterige vocht, zijn die vliezen veerkrachtig, bijna gelijk aan de Caoutchouc of gom-elastiek.

In het vervolg echter gaan zij, op gelijke wijze als dierlijke zelfstandigheid, tot rotting over.

Het volk noemt dat deel des vochts, hetwelk door aanraking met de lucht te zamen geloopen is, kaas; dit stremsel wordt binnen 5 of 6 dagen zuur, zoo als ook uit de kleine proefjes bleek, welke ik naar de Orenoko mede nam.

In eene geslotene flesch vertoonde de melk een geronnen bezinksel; zij bedierf echter niet, maar behield haren aangenamen geur.

Met koud water gemengd geschiedde er slechts eene geringe stremming van het sap, daarentegen volgde de afzondering van het taaije vlies, zoodra ik hetzelve met salpeter-zuur in aanraking bragt.

Wij hebben twee flesschen met deze melk aan den heer fourcroy te Parijs gezonden.

De eene bevatte dezelve in haren natuurlijken toestand, in de andere was zij met eene zekere hoeveelheid koolzure soda gemengd.

De buitengewone boom, van welken hier gesproken wordt, schijnt bijzonder eigen te zijn aan het kustgebergte der Cordilleren (Cordillere du littoral) inzonderheid van Barbula tot aan het meer van Maracaybo.

Hij komt ook enkel voor in de nabijheid van het dorp San Mateo, en volgens opgave van den heer bredmeijer, door wiens reizen de stookkassen van Weenen en Schönbrun zulke rijke aanwinst hebben verkregen, groeit hij insgelijks in het dal van Caucagua, drie dagreizen van Caracas.

Deze natuuronderzoeker getuigt met ons den aangenamen smaak en specerijachtigen reuk van den Palo de vaca.

In Caucagua noemen de inwoners den boom, die deze voedzame sap oplevert, melkboom, arbol de leche.