de koe-boom en de planten-melk. (Uit het Hoogduitsch.) (Uit het onuitgegeven Derde Deel van von humbolds Reizen in de Evennachts‒ſtreken der Nieuwe Wereld.) Wij hoorden ſedert eenige weken in de valleijen van Stragua van eenen boom ſpreken, wiens ſap voedende melk bevat: men noemt hem de Plant-koe of den Koe-boom (Arbre de la vache) en de negers der landhoeven, die veel van dit ſap drinken, houden het voor een zeer gezond voedſel. Daar alle melkſappen der planten ſcherp, bitter en meer of minder vergiftig zijn, zoo bevreemdde en verwonderde dit berigt ons boven mate. Wij hadden echter, gedurende ons verblijf te Barbula (in de provincie Caracas) gelegenheid om ons te overtuigen, dat de berigten wegens de eigenſchappen van den Palo de vaca volſtrekt niet overdreven waren. De ſchoone boom gelijkt op den Amerikaanſchen Ster-appel-boom (Chyſophyllum Cainito). Zijne langwerpige, ſpits toeloopende, zachte en afwisſelend ſtaande bladen, hebben aan de onderſte oppervlakte vooruitſtaande, evenwijdige zij-ribben, en zijn tot 10 duimen lang. Den bloeſem kregen wij niet te zien, de ſlechts weinig vleeſchige vrucht bevat ééne, ſomwijlen ook twee noten. Snijdt men in den ſtam des melk‒booms, die tot het geſlacht der Sapotilliers ſchijnt te behooren, dan vloeit er eene menigte van eene kleverige, tamelijk dikke melk uit, die geheel niet ſterk ſmaakt en eenen aangenamen geur heeft. Men bood ons van dezelve aan in ſchalen van de vrucht van Tutumo of flesſchen‒meloen‒boom. Wij dronken dezelve in tamelijke hoeveelheid des avonds en des morgens, zonder eenige nadeelige uitwerking te ondervinden. Alleenlijk maakte de kleverigheid dezen drank eenigzins onaangenaam. De negers zoowel als de vrije arbeiders maken er gebruik van door hun mais- of maniok-brood in deze melk te doopen. De opziener der landhoeve verzekerde ons, dat de ſlaven in het jaargetij, waarin de Palo de vaca de meeste melk oplevert, van dag tot dag vetter werden. Laat men dit ſap in de lucht ſtaan, dan vormen zich op deszelfs oppervlakte, waarſchijnlijk door aantrekking der zuurſtof uit den dampkring, vliezen van dierlijk, geelachtig en dradig aanzien, die eene kaasachtige ſtoffe gelijken. Afgezonderd van het overige meer waterige vocht, zijn die vliezen veerkrachtig, bijna gelijk aan de Caoutchouc of gom-elastiek. In het vervolg echter gaan zij, op gelijke wijze als dierlijke zelfſtandigheid, tot rotting over. Het volk noemt dat deel des vochts, hetwelk door aanraking met de lucht te zamen geloopen is, kaas; dit ſtremſel wordt binnen 5 of 6 dagen zuur, zoo als ook uit de kleine proefjes bleek, welke ik naar de Orenoko mede nam. In eene geſlotene flesch vertoonde de melk een geronnen bezinkſel; zij bedierf echter niet, maar behield haren aangenamen geur. Met koud water gemengd geſchiedde er ſlechts eene geringe ſtremming van het ſap, daarentegen volgde de afzondering van het taaije vlies, zoodra ik hetzelve met ſalpeter-zuur in aanraking bragt. Wij hebben twee flesſchen met deze melk aan den heer fourcroy te Parijs gezonden. De eene bevatte dezelve in haren natuurlijken toeſtand, in de andere was zij met eene zekere hoeveelheid koolzure ſoda gemengd. De buitengewone boom, van welken hier geſproken wordt, ſchijnt bijzonder eigen te zijn aan het kustgebergte der Cordilleren (Cordillere du littoral) inzonderheid van Barbula tot aan het meer van Maracaybo. Hij komt ook enkel voor in de nabijheid van het dorp San Mateo, en volgens opgave van den heer bredmeijer, door wiens reizen de ſtookkasſen van Weenen en Schönbrun zulke rijke aanwinst hebben verkregen, groeit hij insgelijks in het dal van Caucagua, drie dagreizen van Caracas. Deze natuuronderzoeker getuigt met ons den aangenamen ſmaak en ſpecerijachtigen reuk van den Palo de vaca. In Caucagua noemen de inwoners den boom, die deze voedzame ſap oplevert, melkboom, arbol de leche.