Drzewo krowie i mleko roslinne. (Wyjatek z Tomu trzeciego podrozy Humbolda do okolic Ameryki lezacych pod rownikiem.) Od kilku niedziel slyszelismy w nizinach Stragua wzmianke o drzewie, ktorego sok mleko pozywne w sobie zawiera; nazywaja go krowa roslinna, albo drzewem krowiem, (Arbre de la vache). Negrowie, ktorzy wiele tego soku piia, maia go za bardzo zdrowy pokarm. Gdy zazwyczay wszystkie soki mleczne roslin sa ostre, gorzkie i mniey wiecey iadowite, zatem lagodne wlasnosci tego drzewa byly dla nas przedmiotem wcale nowym i nadzwyczaynym. Podczas pobytu naszego w Barbuli (Prowincyy Karakas) mielismy sposobnosc przekonania sie zupelnie, ze nic niebylo przesadzonego w podaniu wlasnosci drzewa Palo de vacca. Piekne to drzewo podobne jest do amerykanskiey iabloni gwiazdzistey. (Chrysophyllum Cainito). Iey liscie podlugowate, konczyste, lykowate, naprzemianlegle maia na dolney powierzchni czyli grzbiecie, rownolegle, wyskakuiace zylki; sa dziesiec calow dlugie; kwiatu niewidzielismy. Nasiennik iest malo miesisty, obeymuje w sobie ieden, czasem dwa orzechy. Zakroiwszy pien drzewa mlecznego, ktore do Familii iabloni u Francuzow Sapotilliers zwanych, nalezec sie zdaie, wyplywa obficie lepkie dosc geste mleko ktore z przyiemnym zapachem laczy smak lagodny. Dano nam tego mleka w czarkach robionych z owocu tutumo (tykwa); wypilismy na noc i drugiego dnia rano spora ilosc, nieczuiac bynaymniey niepomyslnych skutkow. Tylko lepkosc czyni ten napoy cokolwiek nieprzyiemnym. Tak niewolnicy iak i wolni uzywaia tego mleka z chlebem, z kukurudzy albo Maniioku. Dozorca folwarku zapewnial nas, ze w porze roku w ktorey to drzewo nayobficiey mleko wydaie, niewolnicy widocznie tyia. Gdy sie sok w naczyniu otwartem zostawi, ksztalca sie na powierzchni, moze przez wciagnienie atmosferycznego kwasorodu, korzuszki z weyrzenia zwierzece, zoltawe wlokniste, podobne do pierwiastku serowego; oddzielone od rozcieku mniey wiecey wodnistego, sa te korzuszki spezyste, prawie iak zywica sprezna (kautszuk Gummi elasticum) lecz pozniey, podobie iak u galarety nastepuie rozklad dobrowolny, to iest przechodza w zgnilizne. Czesc zsiadla tego plynu nazywa pospolstwo serem; czesc skrzepla, po uplynieniu pieciu do szesciu dni, kwaznieie, czegom doswiadczyl w maley ilosci, ktora z soba nad Orenoko wzialem. W zamknietey flaszce, okazal sie w mleku osad, ktory niebyl smierdzacy i zatrzymal swoje balsamiczne wonie. Sok z zimna woda zmieszany malo co z gesnial. Gdym do niego kwasu saletrowego nalal, nastapilo oddzielanie skorek lykowatych. Iedna flasze czystego mleka, a druga z mieszana z pewna iloscia weglanu sody, poslalismy Panu Fourcroy do Paryza. Osobliwsze drzewo, o ktorym tu mowa, rodzi sie w okolicach Barbuli az do ieziora Maracaybo, takze w gorach nadmorskich kordylierow (Cordilliere du Littoral). Poiedynczo znayduie sie takze w pobliskosci wlosci San Mateo, a podlug zapewnienia Pana Bredmeyera, przez ktorego podroze domy roslinne w Wiedniu i Szenbrunie, drogiemi skarby zbogacone zostaly, rosnie to drzewo takze w dolinie Kaukagua na wschod Karakas. Ten badacz natury przyswiadcza podobnie iak my, przyiemny smak i korzenny, balsamiczny zapach drzewa Palo de vacca. Mieszkancy Kaukaguy zowia drzewo, ktore tak posilne soki wydaie, drzewem mlecznym, Arbol de leche. Win. Thullie.