Digitale Ausgabe

Onder de menigvuldige grootſche natuurtooneelen,welke men in de Cordilleren aantreft, werken devalleijen het meest op de verbeeldingskracht van denEuropiſchen reiziger. Slechts op eenen zeer aanmerke-lijken afſtand en wel van de vlakten, die zich van dekusten tot aan den voet der midden-bergketen uitſtrek-ken, kan het oog de verbazende hoogte dezer geberg-ten ganſchelijk meten. De bergvlakten, welke van haremet eeuwig ſneeuw bedekte kruinen omvat worden, lig-gen grootendeels 2500 of 3000 meters boven de opper-vlakte der zee. Deze hoogte verzwakt tot op zekeremate den indruk van grootheid, dien de kolosſale mas-ſa’s, van den Chimborazo, den Cotopaxi en Antiſana van de bergvlakten van Riobamba en Guito gezien, teweeg brengen. Bij de dalen echter is het anders geſteld, dan bij debergen. Dieper en enger dan de valleijen der Alpen en Pyreneën, bieden de dalen der Cordilleren uitzigtenaan, die bij het wilde en woeste, hetwelk haar eigenis, de ziel met bewondering en ontzetting vervullen.Het zijn kloven, wier grond en zand met krachtvollegewasſen begroeid zijn, en wier diepte dikwijls zoo aan-zienlijk is, dat men er den Veſuvius en den Pui-de-Dome in plaatſen kon, zonder dat hunne toppen bovenden naasten berg-zoom zouden uitſteken. Door demerkwaardige reizen van den Heer ramond is het dalvan Ordeſa bekend geworden, hetwelk zich van Mont-perdu nederwaarts ſtrekt, en welks gemiddelde diepteongeveer 900 meters (459 Toiſen) bedraagt. Op onzereis op den rug der Anden van Pasto naar de ſtad Harra, en bij het nederdalen van Loxa naar de Ama- |363| zonen rivier hebben wij, de Heer bonpland en ik, deberoemde valleijen van Chotha en Cutaco doorſneden,van welke de eene meer dan 1500, de andere meer dan1300 voeten regtſtandige diepte heeft. Om een volko-mener denkbeeld van de grootheid dezer Geologiſcheverſchijningen te geven, moet ik aanmerken, dat degrond dezer valleijen ſlechts een vierdedeel lager is bo-ven de hoogte der zee, dan de wegen over den St.Gothard en den Mont-Cenis. Het dal van Icononzo of Pandi is minder merkwaar-dig door zijne afmetingen, dan wel door ongewone ge-daante zijner rotſen, welke door menſchenhanden uit-gehouwen ſchijnen. Hare naakte dorre toppen vormenhet ſchilderachtigst kontrast met het boschwerk vanboomen en ſtruikachtige planten, die den rand der klo-ve bedekken. De kleine bergſtroom, die zich door hetdal van Icononzo een bed gevormd heeft, draagt dennaam van Rio de la Sunima Paz. Hij ſtort zich terneder van de oostelijke keten der Anden, welke in hetkoningrijk Nieuw Grenada het bekken van den Mag-dalena ſtroom, van de onmetelijke vlakten van den Meta, de Guaviar en de Orenoko afſcheidt. Deze bergſtroom is in eene bijna ontoegankelijke bed-ding ingedrongen, en de overtogt zou deswege ten uiterſtemoeijelijk en gevaarlijk zijn, indien de natuur niet tweerots-bruggen over haar gevormd had, die men in dieſtreken zelfs met alle regt beſchouwt als zulke voorwer-pen, welke de opmerkzaamheid der reizigers het waar-digst zijn. In de maand September des jaars 1801 kwamenwij op onze reis van Santa-Fe de Bogota naar Popayan en Quito over deze natuurlijke brug van Icononzo. Icononzo is de naam van een oud dorp der Muiscas-Indianen, hetwelk op den zuidelijken rand van het dalligt, en waarvan nog maar eenige weinige verſtrooidehutten overig zijn. De naastbij gelegene bewoonde plaatsis tegenwoordig eene vierde mijl noordoostwaarts hetkleine dorp Pandi of Mercadillo. De weg van Santa-Fe naar Fuſagaſuga (4° 20′ 2″ noordelijke breedte en5° 7′ 14″ lengte) en vandaar naar Pandi is een dermoeijelijkſte en minst gebruikte wegen in de Cordille-ren; want men moet een hartstogtelijk vriend van na-tuur-ſchoonheden zijn, om de gevaarlijke ſtraat,welke van Paramo, van San Fortunato, en de ge- |364| bergte van Fuſagaſuga naar de natuurlijke brug van Icononzo afloopt, te verkiezen boven den gewoonlijkenweg, die van de bergvlakte van Bogota over de Meſa van Juan Diaz naar den oever des Magdalena-ſtrooms, heen leidt. De diepe groeve, langs welke zich de bergſtroom dela Summa Paz ter nederſtort, maakt het middelpuntvan het dal van Pandi uit. Bij de brug neemt hijmeer dan 4000 meters lang zijne rigting van het oostennaar het westen. Waar de ſtroom westwaarts van Doa in deze groeve invalt, en waar hij dezelve in zijneſtrekking naar Malgar weder verlaat, vormt hij tweeſchoone watervallen. Zeer waarſchijnlijk werd dezegroeve door eene aardbeving veroorzaakt. Zij gelijkteene ontzaggelijke geul, uit welke de erts door denarbeid der bergwerkers is weggenomen. De haar om-gevende gebergten beſtaan uit zand-ſteen met een klei-cement, en deze vorming, welke op de klei-ſchiefervan Villeta rust, ſtrekt zich van de ſteen-zout geberg-ten van Zipaquira tot aan het ſtroomgebied van den Magdalena vloed uit. Ook bevat zij lagen van ſteen-kolen van Canoas of Chipa, welke men in de nabijheidvan den grooten waterval van Tequen danea uitgraaft. In de vallei van Icononzo is de zandſteen uit tweeverſchillende ſoorten van rots te zamengeſteld. Eenzeer digte en kwartsachtige zandſteen met weinig kalk-aarde rust op zandſteen-ſchiefer, die zeer fijn vankorrel en in ontelbare zeer kleine en bijna horizontalelagen verdeeld is. Het is waarſchijnlijk, dat de digteen kwartsachtige lagen bij de vorming der klove, dekracht, welke deze bergen van elkander ſcheurde, te-genſtand heeft geboden, en dat alleen de onaſgebrokenvoortgang dezer lagen de brug daarſtelt, over welkemen van het eene gedeelte der vallei naar het anderegaat. Deze natuurlijke boog is 14½ meters; lang en 12\( \frac{7}{10} \) meters breed. Deszelfs dikte is in het midden 2\( \frac{2}{5} \) me-ters. Volgens zorgvuldig genomene proeven, die wijdoor vallende ligchamen en eenen tijdmeter van bert-houd namen, vonden wij de hoogte der bovenſte brugboven de oppervlakte van het water des bergſtrooms97\( \frac{7}{10} \) meters. Een zeer beſchaafd man, don jorgelozano, die een aangenaam landgoed in het ſchoonedal van Fuſagaſuga bezit, had reeds voor ons deze |365| hoogte met het dieplood gemeten, en dezelve 112 va-ras (93⅖ meters) bevonden, zoodat de diepte van denſtroom bij gemiddelde hoogte 6 meters ſchijnt te we-zen. De Indianen van Pandi hebben tot zekerheidder reizigers, welke deze woeste landſtreek echter zel-den bezoeken, eene kleine leuning gemaakt, die zichlangs den weg, die naar de bovenſte brug geleidt,uitſtrekt. Tien toiſen beneden deze eerſte natuurlijke brug be-vindt zich eene andere, tot welke wij langs een engpad, hetwelk aan den rand der klove nederloopt, ge-bragt werden. Drie ontzaggelijke rots-klompen vielennamelijk juist zoo, dat de een den andere onderſteunt.De middelſte vormt den ſlotſteen van het gewelf, endit toeval had bij de inboorlingen ligtelijk het denk-beeld van gemetſelde gewelven kunnen opwekken, het-welk den volken der nieuwe wereld even zoo onbekendwas, als den ouden bewoneren van Egypte. Intusſchen wil ik niet beſlisſen, of deze ſteenklom-pen van elders hierheen zijn geworpen, dan of zijalleenlijk de overblijfſels van een’ gedeeltelijk verniel-den boog zijn, welke oorſpronkelijk aan de bovenſtenatuurlijke brug gelijkvormig was. Het laatst vermoe-den wordt waarſchijnlijk door een gelijkſoortig toevalin het Colosſeum te Rome, waar men bij eenen halfingeſtorten muur verſcheidene ſteenen vindt, die inhunnen val daardoor werden opgehouden, dat zij inhet nederſtorten toevalligerwijze een gewelf vormden. Midden in de tweede brug van Icononzo bevindtzich eene opening van meer dan 8 vierkante meters,door welke men in den afgrond kan ter neder zien,en waar wij ook onze proeven met den val der lig-chamen genomen hebben. De ſtroom ſchijnt in eenduister hol te vlieten, en het doffe geruisch als klaag-toonen, hetwelk men hoort, wordt veroorzaakt dooreene menigte van nacht-vogels, die de klove bewo-nen, en die men in den eerſten opſlag gaarne voor diereusachtige vleêrmuizen houden zou, die in de ſtrekentusſchen de keerkringen zoo bekend zijn. Men ziet zehier bij duizenden boven het water zweven. Intusſchen hebben ons de Indianen verzekerd, datdeze vogels van de grootte van een hoen zijn, uilen-oogen en eenen krommen bek hebben. Men noemt ze |366|Cacas, en de gelijkvormigheid der kleur hunner vede-ren doet mij gelooven, dat zij niet tot het geſlachtvan den Capri mulgus behooren, wiens ſoorten opde Cordilleren in zoo veel verſcheidenheid voorhandenzijn. Wegens de diepte van het dal is het onmogelijkdezelve magtig te worden, en wij konden hen op gee-ne andere wijze onderzoeken, dan dat wij brandendehouten in de kloven wierpen, om derzelver wanden teverlichten. De hoogte der natuurlijke bruggen van Icononzo bo-ven de oppervlakte der zee is 893 meters (458 toiſen).In de gebergten van Virginiē, en wel in het Graaf-ſchap Rock-Bridge, is een verſchijnſel, gelijksoortigmet de bovenſte brug, die wij zoo even beſchrevenhebben. Het werd door den Heer jefferson met diezorgvuldigheid onderzocht, welke al de waarnemingenvan dien voortreffelijken Natuurkundigen kenmerkt. Denatuurlijke brug van Cedar-Kreck in Virginiē is eenboog van kalkſteenen, wiens opening 27, en wienshoogte boven het waterpas van den ſtroom 70 metersis. De aardbrug, (Rumichaca) die wij op de glooijingvan het Porphyr gebergte van Chumban in de Provin-cie de los Pastos gevonden hebben; de brug van de Moeder Gods, Dantcu genaamd, bij Totonilco in Mexico, en de doorgebrokene rots bij Grandola in dePortugeſche Provincie Alentejo zijn Geologiſche ver-ſchijnſelen, welke alle met de brug van Icononzo eenige gelijkvormigheid hebben. Intusſchen twijfel ik,of men tot heden toe ergens op den aardbol een zoobuitengewoon toeval heeft waargenomen, als dat, het-welk door drie ſteenklompen, die zich wederkeerig on-derſteunen, een natuurlijk gewelf gevormd heeft.